اعتماد به نفس آری، خود پسندی هرگز

اعتماد به نفس دینی (1)

اعتماد به  نفس

یکى از اهداف تربیتى که همواره مورد توجه مربیان بوده, پرورش روحیه خودباورى و اعتماد به نفس است. اتکاى به نفس عبارت است از این که انسان به خود تکیه کند, موفقیت و ناکامى را معلول افکار و اعمال خود بپندارد و به یارى دیگران چشم ندوزد. ریشه این کمال انسانى در وجود هر فردى نهفته است. کودک در سن سه سالگى به صراحت به خود آگاهی مى رسد و به تدریج به خود توجه پیدا مى کند(1), از این رو استقلال طلبى و بى نیازى از دیگران از ژرفاى احساسات بشرى و تمایلات فطرى سرچشمه مى گیرد. دین اسلام, نه تنها از این تمایل درونى جلوگیرى نکرده بلکه در جهت رشد و تعالى آن برنامه ریزى کرده است.

تفاوت اعتماد به نفس با خودپسندى

اعتماد به نفس که یک فضیلت اخلاقى است, نباید با نخوت و خودپسندى اشتباه شود, در اعتماد به نفس, تکیه بر   واقعیت ها و تصویر منطقى از خویشتن است، در حالى که در خودپسندى, تصویرى افراطى و اغراق آ میز به چشم     مى خورد و هرگز تصویر ذهنى با واقعیت تطبیق ندارد. بر این اساس, اسلام آن را معلول نارسایى عقل می داند و به شدت محکوم کرده است.

اعتماد به نفس و توکل

چه بسا تصور شود که اعتماد به نفس با اعتماد به حق و توکل منافات دارد, در حالى که در معناى اعتماد به نفس, نفى اتکاى به خدا لحاظ نشده است; انسان مؤمن با این که از سرمایه اعتماد به نفس برخوردار است اما هرگز خود را بى نیاز از خالق نمى داند, توکل , نقطه مقابل تکیه کردن بر غیر است.  از پیامبر(ص) نقل شده که فرمود: از جبرئیل پرسید: توکل چیست؟ گفت: علم به این که مخلوق نفع و ضررى نمى رساند و بنده اى که مأیوس از کمک دیگران باشد, براى غیر خدا کارى انجام نمى دهد ،  به غیر از خدا امید نمى بندد و از غیر خدا نمى ترسد و به غیر خدا طمع نمى ورزد (2). بنابراین تفسیر, ضریب قدرت روحى و مقاومت او در برابر مشکلات بالا مى رود.

نور رحمت

آثار و فواید اعتماد به نفس

اعتماد به نفس آثار فردى و اجتماعى زیادى دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

موفقیت: یکى از عوامل مهم پیش رفت علمى و کامیابى در انسان, اعتقاد به توانایى هاى فردى است. مطالعات روان شناسان بارها نشان داده است که نگرش مثبت علت اصلى توفیق اشخاص در کارها. اعتماد به نفس, تردید و بى ثباتى را زایل مى کند. تحقیقات انجام شده در مدارس مختلف به ویژه مدارس استثنایى نشان مى دهد که هر قدر فرد احساس و نگرش مثبتى نسبت به خود داشته باشد, موفقیت بیشترى در امور تحصیلى از خود نشان مى دهد (3).

پایدارى در راه هدف: در سایه اعتماد به نفس و خودباورى, قدرت مواجهه با مشکلات افزایش مى یابد.از نظر روایات افرادى که به اراده خویش متکى اند, اگر به مصیبتى دچار شود, صبر مى کند وشکست نمى خورد (4).

سلامت روان: یکى دیگر از آثار اعتماد به نفس حفظ سلامت روان است. مازلو مى گوید: ما براى سلامت روانى خود نیاز به احساس اعتماد به نفس مثبت و قوى داریم(5).  این امر وقتى روشن مى شود که بدانیم ضعف اعتماد به نفس, عوارضى چون نگرانى, بى ثباتى, اضطراب, بدبینى, پر خاشگرى, افسردگى, خودکم بینى, وسواس و غیره دارد.

اعتماد به نفس, نقش مؤثرى در جلب اعتماد دیگران دارد, چون تأثیرگذارى بر افراد بستگى زیادى به قدرت ایمان و خودباورى دارد.

                   اگر در جهان بایدت برترى                                                  نباید که خود پست و دون بشمرى

امام على(ع) مى فرماید: الرجل حیث ا ختار لنفسه ان صانها ارتفعت و ان ابتذلها اتّضعت; ارزش شخصیت هر فردى, وابسته به روشى است که اتخاذ مى کند; اگر نفس خود را از پستى بر کنار داشت, رفعت مقام پیدا مى کند و اگر آن را خوار شمرد, به پستى مى گراید(13).

4 ـ رشد اجتماعى:روان شناسان براى رشد اجتماعى, شاخص هایى را ذکر کرده اند که عبارت اند از: استقلال, پذیرش مسئولیت و آینده نگرى (6).  یکى از پایه هاى واقعى رشد اجتماعى, اعتماد به نفس است. عدم سازگارى با محیط نتیجه بى اعتمادى و ضعف نفس است. اشخاصى را که مى بینید خجول، پرخاش گر, ساکت، پرگو و یا بى تصمیم هستند به خود اطمینان و اعتماد ندارند(7) .

ادامه دارد...

پی نوشت ها

1ـ محمدعلى سادات, راهنماى پدران و مادران, ج1, ص37.

2-بحارالانوار, ج68, ص138.

3ـ غلامعلى افروز, مباحثى در روان شناس و تربیت کودکان و نوجوانان, ص114

4-بحارالانوار, ج71, ص69.

5ـ غلامعلى افروز, همان, ص114.

6ـ رشد شخصیت, ترجمه سیما نظیرى, ص100.

7ـ محمدتقى فلسفى, همان, ص342.

منبع: طوبی، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، نوشته محمد سبحانی نیا


دسته ها :
جمعه هفدهم 8 1387
X